KORTİZOL NEDİR?

SAĞLIK

KORTİZOL NEDİR?

Kortizol, vücutta adrenal (böbrek üstü) bezlerde doğal olarak üretilen hormonlardan biridir. Stres tepkisindeki rolü nedeniyle genellikle stres hormonu olarak adlandırılmaktadır. Birincil görevi fiziksel ve psikolojik stresi kontrol etmektir. Stres karşısında vücudun tepkisi kortizol seviyesini yükseltmektir. Kan basıncını ve kan şekerini artırarak bağışıklık sistemini baskılamaktadır.

KORTİZON NEDİR?

Kortizon ise kortizolün dışarıdan alınan sentetik bir formudur. Kortizon ilaçları kortizolün etkisini taklit etmektedir. Her ikisi de glukokortikoidler adı verilen bir hormon sınıfına ait olan steroid hormonudur.

KORTİZON NASIL KULLANILIR?

Kortizon ilaçlarının kullanım şekli hastalığın türüne göre doktor tarafından belirlenmektedir. Kortizon ilaçları; iğne, hap, pomad veya krem gibi pek çok formda kullanılmaktadır.

KORTİZON VÜCUDUMUZU NASIL ETKİLER?

Kortizonun en önemli görevlerinden birisi vücudun stres tepkisine yardımcı olmaktır. Kortizonun diğer rolleri ise şunlardır:

• Kan şekerini artırmak
• İltihabı / inflamasyonu azaltmak
• Bağışıklık sistemini baskılamak
• Besin metabolizmasına yardımcı olmak

KORTİZON HANGİ HASTALIKLARDA KULLANILIR?

Vücutta doğal yollarla üretilen kortizol hormonun sentetik şekli olarak keşfedilerek tıbbın hizmetine sunulan kortizon, geçtiğimiz yüzyılın en büyük keşiflerinden biridir. Kortizonun keşfedilerek tıbbın hizmetine sunulmasıyla birçok romatizmal hastalık ve kanserin tedavisi ile organ naklinde organ reddi gibi bir problemlerin çözümünde önemli mesafe alınmasını sağlamıştır. Kortizon ilacının kullanıldığı hastalıkları şu şekilde sıralamak mümkündür:

• Hipofiz veya böbrek üstü bezinin az çalışması
• Romatizmal hastalıklar
• Bağ dokusu hastalıkları
• Sinir sistemi hastalıkları
• Kan hastalıkları
• Kanser tedavileri
• Alerjik hastalıklar
• Hormonal hastalıklar
• Göz hastalıkları
• Cilt hastalıkları
• Zehirlenmeler ve şoklar

KORTİZONUN YAN ETKİLERİ NELERDİR?

Kortizon bazı hastalar için tek çözüm tedavisidir. Ancak kortizon tedavisinin uzun süre veya fazla kullanılması bazı hastalıklara neden olabilmektedir. Bu nedenle kortizon ilacının alanında uzman doktor kontrolünde kullanılması büyük önem taşımaktadır. Kortizon ilacının gereğinden fazla ve süre kullanılması ile ortaya çıkabilecek hastalıklar şunlardır:

• Çocukluk çağı ve gençlerde gelişme bozuklukları
• Kilo alma
• Vücudun belli bölgelerinde yağlanma ve şişlikler
• Tansiyon yükselmesi
• Psikolojik problemler
• Tüylenme artışı
• Kaslarda zayıflama
• İnsülin direnci ve şeker yükselmesi
• Adet düzensizliği
• Kemik erimesi
• Katarakt gelişimi
• Enfeksiyona yatkınlık

KORTİZONUN YAN ETKİLERİNDEN KORUNMAK İÇİN NELER YAPMALIYIZ?

• Düzenli egzersiz ve hareketli bir yaşam tarzı sürdürmek
• Tuz tüketimini azaltmak
• Şeker, meyve suyu, asitli içecekler ve tatlılardan uzak durmak
• Unlu mamul tüketimini azaltmak
• Sebze ve protein tüketimini artırmak
• Günde 3 litre civarında su tüketmek
• Yüksek kalsiyum içeren gıdalar tüketmek

KORTİZON HAKKINDA SIK SORULAN SORULAR 

Kortizon ile kortizol arısındaki fark nedir?

Kortizonun vücutta yaratacağı tepki kortizolün etkisi ile aynıdır. Aralarındaki tek fark ise birisinin doğal, diğerinin ise sentetik olarak dışarıdan alınmasıdır. Kortizol vücutta adrenal (böbrek üstü) bezlerde doğal olarak üretilen bir hormondur. Kortizon ise vücuttaki doğal kortizolün etkilerini taklit etmesi için dışarıdan sentetik olarak alınan bir hormondur.

Kortizon dost mu yoksa düşman mı?

Kortizol hormonun sentetik şekli olan kortizonun tıbbın hizmetine sunulması geçtiğimiz yüzyılın en büyük keşiflerinden birisidir. Kortizon sayesinde birçok romatizmal hastalıkla, kanserle mücadele edilmiş, organ naklinde organ reddi gibi bir problemin çözümünde önemli mesafeler alınmıştır. Yani kortizon kullanmak zannedildiği gibi her zaman yanlış bir seçim değildir. Hatta bazen kortizon ile hayat kurtarılabilmektedir. Kortizon kullanımı suistimal edilmezse, kullanım koşullarına dikkat edilirse kortizon da diğer ilaçlar gibi önemli bir tedavi aracıdır.

Kortizon ilacının zararı var mı?

Doğru kullanılan kortizon diğer ilaçlar gibi bir tedavi aracıdır. Ancak kortizonun yanlış, bilinçsiz ve lüzumsuz kullanılmasından hastaya zararlı etkileri olmaktadır. 

Kortizon kilo ve tüylenme yapar mı?

Kortizon alanında uzman doktor kontrolünde kullanılmalıdır. Kortizon kullanımının suistimal edilmesi, kullanım koşullarına uyulmaması, yanlış, bilinçsiz, gereğinden fazla miktarda ve süre kullanılması bazı hastalarda fazla kilo, şişkinlikler ve tüylenme gibi olumsuz sonuçlara neden olabilir.

Kortizon Covid -19 enfeksiyonunda kullanılır mı?

Kortizon, sitokin fırtınası olarak adlandırılan, Covid-19’a bağlı ileri zatürre evrensinde kullanılmaktadır.

Kortizon kilo aldırır mı?

Uzun süreli kortizon kullanımı sonucunda gerekli yaşam tarzı düzenlemelerinin de yapılmaması ile kilo alımı söz konusu olabilmektedir. Kilo alımı aslında kortizonun kan şekerine etkisi nedeni ile olmaktadır. Vücutta yağ depolanması ve tuz tutulumu olabilmektedir. Bu süreçte kilo almamak için doktorun önerilerine harfiyen uyulmalıdır.

Kortizonlu krem kilo aldırır mı?

Birkaç kez kortizon iğnesi kullanmak ve ya kısa süreli ilaç kullanımı kilo alımına yol açmayacağı gibi kortizonlu kremler de kilo aldırmamaktadır.

Kortizon kremleri cilde zarar verir mi?

Kortizonlu tüm ilaçlar gibi kortizonlu kremler de doktor kontrolünde kullanılmalıdır. Uzman dermatolog tarafından kortizonlu krem önerilen hasta, kremi önerilen şekilde kullanmalıdır. Kortizonlu kremin önerilerin dışında kullanılması hastanın cildinde yanma, kaşınma, kuruluk, morluk ve kıllanmaya neden olabilir.

Kortizon kullanırken tuz alınır mı?

Kortizon ilaçları kullanılırken bazı gıda ürünlerinin alınmasına dikkat edilmelidir. Kortizon kullanan hasta doktorunun tavsiyesi beslenme şekillerini yeniden düzenlemelidir. Tuz kullanımının sınırlandırılması ya da tamamen kesilmesi gerekir.

Kortizon ne zaman bırakılmalı?

Kortizon ilacının ne zaman bırakılacağına hastanın doktoruyla birlikte karar vermesi gerekir.

Kortizon cinsel güç azalmasına neden olur mu?

Kortizon ilacının aşırı miktarda  kullanılması kadın hastalarda adet bozukluklarına, erkek hastalarda ise cinsel güç azalmasına neden olabilir

Kaynak: Memorial tıbbi yayın kurulu

Güncelleme Tarihi : 11 Mayıs 2021

Yayınlanma Tarihi: 11 Mayıs 2021